«Αυθόρμητες αντιδράσεις» σε σκηνοθεσία Γκέμπελς

Της Αννας Mαριας Δρουμπουκη*

Καθημερινή, 11-04-2010

Στις 30 Ιανουαρίου 1933, με την άνοδο στην εξουσία του Χίτλερ και του ναζιστικού κόμματος NSDAP, το μότο «Der Jud’ ist schuld» (Ο Εβραίος φταίει), που συμπυκνώνει όλη τη στερεοτυπική ιδεολογία του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος, γίνεται ιδεολογικό όπλο στη φυλετική προπαγάνδα του Τρίτου Ράιχ. Την ίδια χρονιά ξεκινούν οι πρώτες επιθέσεις σε συναγωγές και εβραϊκά καταστήματα, ενώ ακολουθεί ο νόμος της 7ης Απριλίου 1933, που αποκλείει τους Εβραίους από τη δημόσια ζωή στερώντας τους ακόμα και το δικαίωμα της εργασίας σε δημόσιες υπηρεσίες. Εναν μήνα πριν είχε ιδρυθεί το εμβληματικό στρατόπεδο Νταχάου, λίγο έξω από το Μόναχο, και στις 25 Απριλίου ψηφίστηκε ο νόμος «κατά της υπερπλήρωσης των γερμανικών σχολείων και πανεπιστημίων», που περιόριζε τους «μη αρίους» σε ένα ποσοστό 1,5% επί των μαθητών - φοιτητών. Οι περίφημοι «Νόμοι της Νυρεμβέργης» θεσπίζονται στις 15 Σεπτεμβρίου του 1935, «για την προστασία του αίματος και της γερμανικής τιμής», και στα πάρκα, στα θέατρα, στις δημόσιες πισίνες τοποθετούνται ταμπέλες που αναγράφουν «Juden unerw-nscht» (Εβραίοι ανεπιθύμητοι). Με όλα αυτά τα μέτρα δεν είναι απρόσμενο που υπήρξε μια σαφώς προδιαγεγραμμένη πορεία προς το δράμα της 9ης Νοεμβρίου του 1938.

Το 1938 ήταν από τις σημαντικότερες χρονιές όσον αφορά στο εβραϊκό ζήτημα. Τον Απρίλιο του ’38 περισσότερο από το 60% των εβραϊκών καταστημάτων είχαν αδειάσει ή «αριανοποιηθεί», δηλαδή είχαν περιέλθει σε Γερμανούς ιδιοκτήτες. Από τον Οκτώβριο τα διαβατήρια των Εβραίων έπρεπε να αναγράφουν υποχρεωτικά το γράμμα «J» (από το Juden, Εβραίοι). Ενα γεγονός στάθηκε η αφορμή για τα μαζικά πογκρόμ στη Γερμανία και την Αυστρία: Στις 7 Νοεμβρίου δολοφονήθηκε στο Παρίσι ο Γερμανός διπλωμάτης Ερνστ φομ Ρατ από τον Πολωνοεβραίο Ερσελ Γκρίνσπαν, ετών 17, του οποίου οι γονείς μαζί με άλλους 17.000 Πολωνοεβραίους είχαν πρόσφατα απελαθεί από το Ράιχ. Τα κίνητρα του νεαρού Γκρίνσπαν γι’ αυτή τη δολοφονία πιθανότατα να ήταν η απέλαση των γονιών του και η απόγνωση που δημιουργούσε η ζοφερή κατάσταση της πλήρους αποστέρησης των δικαιωμάτων στην ίδια τη ζωή.

Το περιστατικό πυροδότησε μια σειρά από πογκρόμ, που είχαν ως αποτέλεσμα τη σχεδόν ολοκληρωτική καταστροφή όλων των συναγωγών στη Γερμανία, τη σύλληψη 30.000 Εβραίων και την αποστολή τους σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, το θάνατο περίπου 100 Εβραίων και τον τραυματισμό εκατοντάδων, ενώ χιλιάδες μαγαζιά υπέστησαν τεράστιες ζημιές. Οι κατεστραμμένες όψεις των βιτρινών ενέπνευσαν στους ναζί την ονομασία «Νύχτα των Κρυστάλλων». Στη διαδικασία ιστορικοποίησης του γεγονότος, έχει επιλεγεί από τους ιστορικούς να καταγραφεί η νύχτα της 9ης Νοεμβρίου ως «Νύχτα των Πογκρόμ» (Pogromnacht) προκειμένου να μην αναπαραχθεί η ονομασία των εμπνευστών και αυτουργών, δηλαδή η «Kristallnacht» (Νύχτα των Κρυστάλλων). Η ατέλειωτη εκείνη νύχτα σκηνοθετήθηκε με κάθε λεπτομέρεια από τον Γιόζεφ Γκέμπελς, υπουργό Προπαγάνδας του Ράιχ, που μέσα από το ραδιόφωνο και την εφημερίδα-επίσημο όργανο του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος «V?lkischer Beobachter» (Λαϊκός Παρατηρητής) χαρακτήρισε τα πογκρόμ «αυθόρμητες αντιδράσεις» του γερμανικού λαού. Παρ’ όλα αυτά, ο ιστορικός Βόλφγκανγκ Μπεντζ σε μελέτη του προσεγγίζει τη «Νύχτα των Πογκρόμ» μέσα από τις προφορικές μαρτυρίες αυτοπτών μαρτύρων των γεγονότων της 9ης Νοεμβρίου και καταλήγει στη διαπίστωση πως αυτές έρχονται σε πλήρη αντίθεση με τον επίσημο λόγο του Ράιχ στις στήλες της «V?lkischer Beobachter» περί «αυθόρμητων λαϊκών αντιδράσεων». Γεγονός είναι πως οι αντιδράσεις του πληθυσμού ποίκιλλαν. Μόνο μια μειοψηφία συμμετείχε στις επιθέσεις, με την πλειοψηφία να παρακολουθεί σιωπηρά τα γεγονότα.

Τα Ες Ες αναλαμβάνουν συστηματική και μεθοδευμένη δράση

Η 9η Νοεμβρίου ήταν από κάθε άποψη θεμελιώδες γεγονός. Το ξέσπασμα του αντισημιτισμού για πρώτη φορά παίρνει τόσο μαζικές και ακραίες διαστάσεις. Ο Εβραίος ως «άλλος», ως εκπρόσωπος μιας ιστορικά καταπιεσμένης πολιτισμικής ετερότητας, βρίσκεται ξεκάθαρα πλέον στο στόχαστρο της ναζιστικής πολιτικής που επιθυμούσε ένα Ράιχ «judenrein», δηλαδή «καθαρό από Εβραίους». Τα γεγονότα εκείνης της βραδιάς σηματοδοτούν μια πορεία που φτάνει μέχρι την απόφαση για την «Τελική Λύση του εβραϊκού ζητήματος» στις 20 Ιανουαρίου του 1942, όταν δρομολογήθηκε πλέον επίσημα στη σύσκεψη της βίλας Βάνζε, στα προάστια του Βερολίνου, η μαζική εξολόθρευση των Εβραίων, η Σοά (Ολοκαύτωμα). Η Βίλα Βάνζε μάλιστα από το 1992 έχει μετατραπεί σε μουσείο και αρχειακό κέντρο με υλικό σχετικό με τη γενοκτονία των Εβραίων. Το 1939, έναν χρόνο μετά το πογκρόμ, αρχίζει και επίσημα ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, με τη βίαιη εισβολή της Γερμανίας στην Πολωνία.

Η «Νύχτα των Πογκρόμ» αποτελεί την πρώτη μεθοδευμένη μαζική αντισημιτική πράξη και ήταν αποτέλεσμα της ενθάρρυνσης από το καθεστώς των βίαιων αντισημιτικών εκδηλώσεων που λάμβαναν χώρα στους δρόμους καθημερινά. Η βία των δρόμων είχε ξεκινήσει από την προσάρτηση της Αυστρίας στη Γερμανία στις 12 Μαρτίου 1938, και ακόμα πιο πίσω το καλοκαίρι του 1935, όταν είχε σημειωθεί πρωτοφανής έκρηξη αντισημιτικής βίας σε πολλές γερμανικές πόλεις. Μετά τη «Νύχτα των Πογκρόμ» ακολούθησε η θέσπιση ακόμα σκληρότερων αντισημιτικών νόμων το φθινόπωρο και τον χειμώνα του 1939 που οδήγησαν στις εκτοπίσεις, την «Τελική Λύση», τα στρατόπεδα και τελικά στο «Αουσβιτς» ως συνώνυμο της ίδιας της γενοκτονίας. Μετά την 9η Νοεμβρίου, η πλήρης ευθύνη για την «επίλυση» του εβραϊκού ζητήματος είχε μεταφερθεί εξ ολοκλήρου στις μονάδες των Ες Ες που ανέλαβαν πλέον συστηματική και μεθοδευμένη δράση. Μάλιστα, σε επίσημο διασωθέν έγγραφο των Εθνικών Αρχείων της Ουάσιγκτον που υπογράφει ο Ράινχαρντ Χάιντριχ, αρχηγός των Ες Ες και δεύτερο σε σημασία πρόσωπο στην κλίμακα της διοίκησης των Ες Ες μετά τον Χάινριχ Χίμλερ, ο Χάιντριχ εμφανίζεται να διατάζει τους αρχηγούς της Γκεστάπο να έρθουν σε συνεννόηση με τις κατά τόπους αστυνομικές δυνάμεις για να καθορίσουν «τη διαχείριση των προβλεπόμενων διαδηλώσεων διαμαρτυρίας για τον θάνατο του Ερνστ φομ Ρατ». Μετά την 9η Νοεμβρίου οι εβραϊκές κοινότητες της Γερμανίας είχαν να αντιμετωπίσουν το Μπούχενβαλντ, το Σάχσενχαουζεν, το Νταχάου, αλλά και την οικονομική αφαίμαξη, καθώς πέραν της καταστροφής των επιχειρήσεών τους υποχρεώθηκαν στην καταβολή ενός δισ. μάρκων στους ναζί.

Σε συμβολικό επίπεδο, η 9η Νοεμβρίου επανεμφανίζεται σε κάθε δήωση εβραϊκού νεκροταφείου, μνημείου ή συναγωγής. Η πρόσφατη περίπτωση του διπλού εμπρησμού της ιστορικής συναγωγής των Χανίων, οι συνεχείς βανδαλισμοί του μνημείου του Ολοκαυτώματος στη Θεσσαλονίκη και στη Ρόδο πριν από μερικά χρόνια, η βεβήλωση του εβραϊκού νεκροταφείου των Ιωαννίνων προβληματίζουν. Η επιτακτική ανάγκη του μετασχηματισμού της μνήμης της 9ης Νοεμβρίου σε αυτό που ο Τσβετάν Τοντόροφ ονόμασε «παραδειγματική μνήμη», δηλαδή σε παράδειγμα από το οποίο μπορούμε να βρούμε μια αρχή δράσης για το μέλλον, ανοίγει την ανάμνηση στην αναλογία και στην καθολίκευση.

ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΗΣ ΠΟΡΕΙΑΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ

Ομιλία στο Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού, Ημέρα Μνήμης Μαρτύρων και Ηρώων Ολοκαυτώματος, 27.1.2013

Γνωρίζουμε όλοι την καταστροφική κληρονομιά του Β’ Π.Π. και τη μακρά σκιά του, η οποία εκτείνεται μέχρι τις μέρες μας. Αυτό που δεν γνωρίζουμε τόσο καλά είναι το τι προηγήθηκε του πολέμου και της αναρρίχησης του ναζισμού στην εξουσία και πώς φτάσαμε στο Ολοκαύτωμα. Μετά το τέλος του Α’ Π.Π. υπογράφεται η Συνθήκη των Βερσαλλιών τον Ιούνιο του 1919. Η ηττημένη Γερμανία θεωρείται υπαίτιος του πολέμου και υποχρεώνεται να καταβάλει το υπέρογκο ποσό των 132 δισεκατομμυρίων δολαρίων επειδή «ήρξατο χειρών αδίκων». Έτσι, τελεί υπό ένα καθεστώς ταπεινωτικού ελέγχου από τους νικητές του πολέμου. Ένα κατεστραμμένο και οικονομικά χρεωκοπημένο κράτος γυρεύει διέξοδο σε ένα πειραματικής μορφής δημοκρατικό πολίτευμα με ξένες πατερίτσες ως προϊόν της ήττας, την περίφημη «δημοκρατία της Βαϊμάρης». Τη θέση της μοναρχίας παίρνει η δημοκρατία με έναν συνασπισμό σοσιαλδημοκρατών, κεντρώων και φιλελεύθερων. Όλα φαίνονται κατ’ επίφαση ιδανικά για την εδραίωση νέων νοοτροπιών. Στη συνέχεια όμως η δημοκρατία δέχεται επίθεση από ακραίες δυνάμεις των ναζιστών, των εθνικιστών αλλά και των κομμουνιστών. Η ουτοπία μετατρέπεται σε δυστοπία και σε μια «ανάπηρη δημοκρατία». Ο ακραίος υπερπληθωρισμός, η κρίση ταυτότητας, η παγκόσμια ύφεση, η οικονομική κρίση που ξεσπάει, σε συνδυασμό με την πολιτική βία και την έκρηξη εμφύλιων συγκρούσεων με καθημερινές αιματηρές μάχες και θύματα στους δρόμους, δίνει φτερά στους εθνικοσοσιαλιστές που υπόσχονται με μεσσιανικό τρόπο την απαλλαγή από τα επιβεβλημένα δεινά. Μέχρι και ο ίδιος ο Γκέμπελς είχε προειδοποιήσει αναφορικά με την ευγένεια της δημοκρατίας ότι δεν πρέπει να φθάνει σε τέτοιο σημείο που να αφήνει ανοιχτή την πόρτα στους ίδιους τους δολοφόνους της. Και δυστυχώς η πόρτα είχε ανοιχτεί ήδη από το 1920…

            Ο «μεσσίας» βρέθηκε στο πρόσωπο του Χίτλερ, ασήμαντος δεκανέας του πολέμου που ευαγγελίζεται μια νέα αρχή με την ορμητική κυριαρχία μιας ιδιότυπης δικτατορίας και της κυριαρχίας της ράτσας, δηλαδή της άριας φυλής.  Το 1919 γίνεται μέλος ενός μικροσκοπικού «Γερμανικού Εργατικού Κόμματος», που γρήγορα μετονομάζεται σε «εθνικοσοσιαλιστικό», και του οποίου γίνεται αρχηγός το καλοκαίρι του 1921, σε μια συγκυρία ευνοϊκή γι’ αυτόν, καθώς οι Σύμμαχοι απαίτησαν από τη Γερμανία την αποπληρωμή πολεμικών επανορθώσεων. Ως αποτέλεσμα αυτού το μάρκο κατακρημνίζεται, οι αγορές βουλιάζουν, οι μισθοί καταποντίζονται και η πείνα μαστίζει τη χώρα. Η Γερμανία ακροβατεί ανάμεσα στο χάος και τη διάλυση. Οι ναζί δράττουν την ευκαιρία το 1923: Αποφασίζουν να κάνουν πραξικόπημα στη Βαυαρία, στην οποία ήδη συγκέντρωναν την μεγαλύτερη πλειοψηφία οπαδών. Σε μια μπυραρία στο Μόναχο, με συγκεντρωμένους επιχειρηματίες και ηγέτες της Βαυαρίας, οι ναζιστές εισέρχονται ορμητικά με σκοπό την απαγωγή των υψηλών αξιωματούχων του κράτους. Ο ίδιος ο Χίτλερ φώναξε στο πλήθος πως οι ηγέτες του παλιού «σάπιου» προδοτικού καθεστώτος εξοβελίστηκαν και πως ήρθε ο καιρός για την εδραίωση μιας δυνατής, περήφανης, ανεξάρτητης Γερμανίας. Οι ναζί παρελαύνουν στο κέντρο του Μονάχου, πεπεισμένοι για την επιτυχία της ανατρεπτικής τους δράσης. Σε μια κατά μέτωπο μάχη με την αστυνομία ηττώνται, με αποτέλεσμα ο Χίτλερ να μπει φυλακή. Όλα έδειχναν πως η πολιτική καριέρα του Χίτλερ και το ναζιστικό έκτρωμά του, απέτυχαν με οικτρό και συνάμα τραγελαφικό τρόπο. Δεν ήταν όμως έτσι…

            Ο πρωτεργάτης του αποτυχημένου πραξικοπήματος της «μπυραρίας» καταδικάζεται σε πέντε χρόνια φυλακή, την οποία εγκαταλείπει όμως ήδη μετά από οκτώ μήνες. Στη δίκη του επέδειξε δημαγωγική ρητορική δεινότητα και έτσι κέρδισε ακόμα και τη συμπάθεια των δικαστών. Μέσα στο κελί συγγράφει το γνωστό παραλήρημα μίσους κατά των Εβραίων, το «Ο Αγών μου». Μετά την αποφυλάκισή του ανασυγκροτεί το ναζιστικό κόμμα, αρχικά με άλλο όνομα. Αιχμή της προπαγάνδας είναι τα SA, παραστρατιωτικά «Τάγματα Εφόδου», που με άκριτη βία έχουν ως πεδίο μάχης τους δρόμους. Στις εκλογές του 1928 το ναζιστικό κόμμα παίρνει μόλις ένα 2,6% με συνέπεια να μεταστρέψει την πολιτική του στις αγροτικές περιοχές και στις μικρές πόλεις, με αιχμή του δόρατος την επίταση του αντισημιτικού λόγου. Αποτέλεσμα ήταν πως κέρδισε οπαδούς μεταξύ των φοιτητών αλλά και των κατώτερων τάξεων που είχαν πληγεί από την οικονομική κρίση, καθώς ο «εβραιομπολσεβικισμός» θεωρήθηκε υπαίτιος για όλα τα δεινά του γερμανικού λαού. Το 1929 η παγκόσμια οικονομική ύφεση (Great Depression) προκάλεσε τεράστια ανεργία στη Γερμανία. Η κυβέρνηση συνασπισμού καταρρέει, το 1930 διεξάγονται εκ νέου εκλογές και το ναζιστικό κόμμα με ένα ποσοστό 18,3% -6,5 εκατομμύρια ψήφους- φτάνει από όγδοο να γίνει δεύτερο κόμμα. Στις προεκλογικές του ομιλίες σε όλη τη χώρα, ο Χίτλερ διακήρυττε αυτά που ήθελε να ακούσει ο λαός: Αποδέσμευση από τα χρέη, τιμωρία των «δοσίλογων» πολιτικών που οδήγησαν τη χώρα εκεί που έφτασε, ψυχική και εθνική ανάταση… Οι εμφανίσεις του ήταν θεατρικά σχεδιασμένες, με τον ίδιο να απευθύνεται επιτηδευμένα στο θυμικό των αγανακτισμένων πολιτών που ζητούσαν απεγνωσμένα ανακούφιση από τα δεινά της ζοφερής καθημερινότητας. Ο Χίτλερ ευαγγελιζόταν δουλειές για όλους, έξοδο από την κρίση, οφέλη στις επιχειρήσεις, ανασύσταση του κοινωνικού κράτους. Έκρυβε καλά τα χαρτιά του, την εγκαθίδρυση ενός καθεστώτος τρόμου που θα διέλυε τη Γερμανία για δεκαετίες. Ο αποτυχημένος πραξικοπηματίας είχε μεταμορφωθεί σε πετυχημένο χειραγωγό του πλήθους. Μέσα στο κοινοβούλιο ηχούσαν κραυγές όπως “Heil Hitler” και οι ναζί μετά βδελυγμίας απέρριπταν κάθε συνεργασία με τις δημοκρατικές δυνάμεις. Ήταν η αρχή μιας ολισθηρής κατηφόρας…

            Από το 1930 μέχρι το ’32 τα Τάγματα Εφόδου, με 400.000 νταήδες στο δυναμικό τους, ήταν πρωταγωνιστές καθημερινά σε βίαιες και αιματηρές οδομαχίες. Θεωρούσαν εαυτούς επαναστατικό στρατό και πυροβολούσαν εν ψυχρώ όσους αντίπαλους βρίσκονταν στο δρόμο τους, με αποκορύφωμα την λεγόμενη «Ματωμένη Κυριακή» του Ιουλίου ’32, όταν σκοτώθηκαν 19 άτομα και τραυματίστηκαν 300. Τον Ιούλιο του ΄32 το ναζιστικό κόμμα κέρδισε το 37% των εδρών της βουλής, μετά από μια άνευ προηγουμένου εξαπόλυση προπαγάνδας. Για καιρό δεν μπορούσε να συσταθεί κυβέρνηση λόγω ασυμφωνιών και τον Γενάρη του ’33, μετά από μια μακρά ασταθή περίοδο, ο Χίτλερ γίνεται καγκελάριος, ένα χρονικό προαναγγελθέντος θανάτου… Εν τούτοις, δεν κέρδισε ποτέ την απόλυτη πλειοψηφία σε ελεύθερες εκλογές.

            Το μότο «Der Jud’ ist schuld» (Ο Εβραίος φταίει), που συμπυκνώνει όλη τη στερεοτυπική ιδεολογία του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος, γίνεται όπλο στη φυλετική προπαγάνδα του Τρίτου Ράιχ. Έναν μήνα αργότερα καίγεται το κοινοβούλιο, γεγονός καθοριστικό για την παγίωση του ναζιστικού καθεστώτος. Παραμένει αίνιγμα ποιος πραγματικά έβαλε φωτιά στο κοινοβούλιο, πολλοί κάνουν λόγο για ναζιστική συνομωσία για την οριστική αποσταθεροποίηση του πολιτεύματος. Μια εποχή ανερμάτιστης βίας, απογοήτευσης, δολοπλοκιών και προπαγάνδας ανέτειλε. Την ίδια χρονιά ξεκινούν οι πρώτες επιθέσεις σε συναγωγές και εβραϊκά καταστήματα, ενώ ακολουθεί ο νόμος της 7ης Απριλίου 1933, που αποκλείει τους Εβραίους από τη δημόσια ζωή στερώντας τους ακόμα και το δικαίωμα της εργασίας σε δημόσιες υπηρεσίες. Στη διάρκεια του μποϋκοτάζ των εβραϊκών μαγαζιών αναρτιόνταν προειδοποιητικά μηνύματα στις βιτρίνες των μαγαζιών που απέτρεπαν τους Γερμανούς να δώσουν τον οβολό τους σε εβραϊκά «μολυσματικά» χέρια. Σημειωτέον ότι στην Ελλάδα οι Εβραίοι, εργατικές ενώσεις και εξέχοντες διανοητές προτείνουν αντίμετρα, όπως ένα μποϋκοτάζ γερμανικών προϊόντων, αλλά υποκύπτουν στις πιέσεις της γερμανόφιλης κυβέρνησης Τσαλδάρη και του λόμπι των καπνοπαραγωγών. Στη Γερμανία, την άνοιξη του ’33 ιδρύθηκε το πρώτο εμβληματικό ως σήμερα στρατόπεδο συγκέντρωσης Νταχάου, λίγο έξω από το Μόναχο. Οι περίφημοι «Νόμοι της Νυρεμβέργης» θεσπίζονται στις 15 Σεπτεμβρίου του 1935, «για την προστασία του αίματος και της γερμανικής τιμής», ενώ στα πάρκα, στα θέατρα, στις δημόσιες πισίνες, σε ολόκληρα χωριά, τοποθετούνται ταμπέλες που αναγράφουν «Εβραίοι ανεπιθύμητοι». Οι Νόμοι της Νυρεμβέργης ουσιαστικά απαγόρευαν το ίδιο το δικαίωμα ύπαρξης στους Εβραίους: Αποκλείονταν από τη δημόσια ζωή, έπρεπε να φορούν ειδικό σήμα πως είναι Εβραίοι, έχαναν τη γερμανική υπηκοότητα και έπρεπε να υποβληθούν σε εξετάσεις καθαρότητας αίματος, σύμφωνα με τον νόμο για «την προστασία του γερμανικού αίματος». Ακολουθεί το περίφημο κάψιμο των βιβλίων στην πλατεία Όπερας στο Βερολίνο, υπό την παρακολούθηση των SS και του Γκέμπελς. Και μας έρχεται στο νου το ρητό του Μπρεχτ πως «εκεί που καίνε βιβλία μια μέρα θα καίνε ανθρώπους»... Στα 12 χρόνια της ναζιστικής τυραννίας θα συνταχθούν πάνω από 400 νόμοι που αφορούσαν μόνο τους Εβραίους. Τα γραφεία του κόμματος πλημμυρίζουν με αιτήσεις νέων μελών ενώ αρκετοί είναι οι αντιφρονούντες και αυτοί που εγκαταλείπουν την αφιλόξενη πλέον πνευματικά, ιδεολογικά και πολιτικά Γερμανία, Εβραίοι και μη, όπως ο Τόμας Μαν, ο Κουρτ Βάιλ, η Μάρλεν Ντίντριχ, ο Φρόιντ, ο Αϊνστάιν κ.α.

 Το 1938 ήταν από τις σημαντικότερες χρονιές όσον αφορά στο εβραϊκό ζήτημα. Τον Απρίλιο του ’38 περισσότερο από το 60% των εβραϊκών καταστημάτων είχαν αδειάσει ή «αριανοποιηθεί», δηλαδή είχαν περιέλθει σε Γερμανούς ιδιοκτήτες. Ένα γεγονός στάθηκε η αφορμή για τα μαζικά πογκρόμ στη Γερμανία και την Αυστρία: Στις 7 Νοεμβρίου στο Παρίσι ο Γερμανός διπλωμάτης Ερνστ φομ Ρατ έπεσε θύμα απόπειρας από τον Πολωνοεβραίο Ερσελ Γκρίνσπαν. Το περιστατικό πυροδότησε μια σειρά από πογκρόμ, που είχαν ως αποτέλεσμα τη σχεδόν ολοκληρωτική καταστροφή όλων των συναγωγών στη Γερμανία, τη σύλληψη 26.000 Εβραίων και την αποστολή τους σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, το θάνατο περίπου 100 Εβραίων και τον τραυματισμό εκατοντάδων, ενώ χιλιάδες μαγαζιά υπέστησαν τεράστιες φθορές. Το καθεστώς ζητά 1 δις μάρκα από τους Εβραίους ως αποζημίωση για τις ζημιές… Οι κατεστραμμένες όψεις των βιτρινών ενέπνευσαν στους ναζί την ονομασία «Νύχτα των Κρυστάλλων». Η ατέλειωτη εκείνη νύχτα σκηνοθετήθηκε με κάθε λεπτομέρεια από τον Γιόζεφ Γκέμπελς, που μέσα από το ραδιόφωνο και το επίσημο όργανο του ναζιστικού Κόμματος «Völkischer Beobachter» (Λαϊκός Παρατηρητής) χαρακτήρισε τα πογκρόμ «αυθόρμητες αντιδράσεις» του γερμανικού λαού. Η 9η Νοεμβρίου ήταν από κάθε άποψη θεμελιώδες γεγονός. Το ξέσπασμα του αντισημιτισμού για πρώτη φορά παίρνει τόσο μαζικές και ακραίες διαστάσεις. Ο Εβραίος ως «άλλος», ως εκπρόσωπος μιας ιστορικά καταπιεσμένης πολιτισμικής ετερότητας, βρίσκεται ξεκάθαρα πλέον στο στόχαστρο της ναζιστικής πολιτικής που επιθυμούσε το γερμανικό Ράιχ «judenrein», δηλαδή «καθαρό από Εβραίους». Τα γεγονότα εκείνης της βραδιάς σηματοδοτούν μια πορεία που φτάνει μέχρι την απόφαση για την «Τελική Λύση του εβραϊκού ζητήματος». Η βία των δρόμων είχε ξεκινήσει από την προσάρτηση της Αυστρίας στη Γερμανία στις 12 Μαρτίου 1938, και ακόμα πιο πίσω το καλοκαίρι του 1935, όταν είχε σημειωθεί πρωτοφανής έκρηξη αντισημιτικής βίας σε πολλές γερμανικές πόλεις. Μετά τη «Νύχτα των Πογκρόμ» ακολούθησε η θέσπιση ακόμα σκληρότερων αντισημιτικών νόμων το φθινόπωρο και τον χειμώνα του 1939 που οδήγησαν στις εκτοπίσεις, την «Τελική Λύση», τα στρατόπεδα και τελικά στο «Αουσβιτς» ως συνώνυμο της ίδιας της γενοκτονίας. 

            Έτσι φτάσαμε στο Ολοκαύτωμα, και εδώ πρέπει να επισημάνουμε πως η «ιστορία διδάσκει» όσους θέλουν να διδαχτούν…